#norveçfiyortları #geirangerfjord #naeroyfjord #lysefjord #aurlandsfjord #trollfjord #norveç #bergen #stavanger #lofotenadaları #buzulvadisi
Norveç denince hepimizin aklına ilk olarak fiyortları geliyor. Granit dağlarla, göllerle, ormanlarla ve müthiş deniz manzaraları ile süslenmiş ülkede aynı zamanda dünyanın en güzel fiyortları bulunuyor. Bu fiyortlar boyunca yapılacak seyahatler, fiyortların çevresindeki yüksek granit dağlarda yapılacak yürüyüşler, şirin kasabalar ve köyler Norveç gezilerini ön plana çıkaran unsurlar. Birçok kişinin Norveç'e seyahat planlamasının altında yatan sebeplerden olan fiyortlar bakalım nasıl oluşmuş, Norveç'in en güzel fiyortları hangileri ve buralarda neler yapılabilir? Bütün bunları açıklığı kavuşturduğumuz güzel bir yazıyla karşınızdayız.
Öncelikle fiyort nedir, nasıl oluşmuştur?
Fiyort; buz hareketleriyle oluşmuş geniş ve uzun vadilerin içine deniz suyunun ya da tatlı suyun dolmasıyla meydana gelen coğrafi şekillerdir. Biz buz vadilerini dünyanın birçok yerinde görebiliyoruz ama içine su dolmuş olan buz vadileri -yani fiyortlar- çoğunlukla İskandinavya'da, Kanada'da, Yeni Zelanda'da ve Grönland'da bulunuyor.
Fiyortlar ve buzul vadileri bundan 115,000 sene önce başlayıp 11,500 sene önce sona eren Son Buz Çağı'nda bugünkü görüntüsünü ulaşmıştır. Son Buz Çağı'nda İskandinavya'nın ve Kanada'nın tamamı, bütün Alp Bölgesi buz ile kaplı idi. Buzlar yavaş yavaş vadileri doldurup genişlerken sürekli aşağılara doğru hareket halindeydiler. Bu hareket esnasında da vadi tabanında, buzun altında kalan kolay sökülebilir malzemeyi de kazıyıp kendiyle birlikte taşır durumdaydı. Daha güçlü, buzun tahrip edemediği genellikle granit dağlar da buzul vadilerinin sınırlarını belirlerken bu vadilerin derinliği 1,500 metreye kadar çıkmaktaydı.
Buz devri sona erdikten sonra vadileri dolduran buzlar eridi ve deniz seviyesine yakın olan vadilere de deniz suları dolmaya başladı ve fiyortlar ortaya çıktı.
Fiyort Norveççe'nin dilimize kattığı kelimelerden biri ve "uzunca seyahat edilebilen su yolu" anlamına geliyor. Fiyortlar bazen çıkmaz sokağı andıran, sonunda kara ile karşılaşılan vadiler olduğu gibi bazen de iki dağın arasından kanal gibi geçebileceğiniz vadi formunda da olabiliyor. Bir su kanalına fiyort denilebilmesi için uzunluğunun genişliğinden daha fazla olması yeterli olurken, en ilgi çeken fiyortlar olabildiğince dar, uzun ve etrafı yüksek dağlarla çevrili olanlardır.
Grönland ve Kanada'da birçok uzun, görkemli fiyort bulunsa da bunlar genellikle yıl boyu buz ile kaplı oldukları için Norveç, fiyortlarının güzelliğiyle birinciliği elinde tutuyor. Norveç kıyı şeridinin uzunluğu sahip olduğu 1,200 adet fiyortuyla beraber 29,000 kilometreye ulaşıyor. Eğer bu fiyortların girinti çıkıntıları sayılmasaydı Norveç kıyıları toplamda sadece 2,500 kilometre olacaktı.
Bu 1,200 fiyortun içinde ise en meşhurları Trollfjord, Lysefjord, Aurlandsfjord, Naeroyfjord ve Geirangerfjord. Bunlar gibi daha onlarca fiyort sayılabilir ama hem etraflarındaki güzellikler, hem de ulaşım açısından en fazla tercih edilenler bunlar. Şimdi teker teker her bir fiyortun nasıl ulaşılabildiğini, gezilebileceğini inceleyelim.
Trollfjord
İsmini İskandinavya'da birçok şeyde olduğu gibi folklörün önemli karakterlerinden olan trollerden alan Trollfjord, Lofoten Adaları'ndaki Svolvaer şehrinin yakınında bulunuyor. Kuzey kutup dairesinde yeralan Lofoten Adaları balıkçı köyleri ve dramatik manzaraları ile meşhur. Bu manzaraların en güzellerinden biri de Trollfjord. İçinde hiçbir yerleşim yeri olmaması ve yol ile ulaşımın da mümkün olmaması nedeniyle çoğu turistin kolay kolay erişemediği bir noktada bulunuyor. Toplamda 2 kilometre uzunluğuna rağmen girişinin sadece 100 metre genişliğe sahip olması nedeniyle görenlerin ağzını açık bırakıyor. Etrafındaki ortalama 1,000 metrelik granit dağlar ile çevrili olması da manzarasına fazladan dramatik etki veriyor. Yaz aylarında Hurtigruten isimli gemi tur şirketi Lofoten Adaları rotası üzerinde Trollfjord'a da uğruyor. Hurtigruten büyük gemilerle gezi düzenlediği için sanki o devasa geminin dar fiyorta sığmayacağı düşüncesi uyanıyor insanda. Daha da ilginci kocaman gemi fiyortun sonuna kadar gidip oradan U dönüşü yaptıktan sonra yoluna devam ediyor. Fiyorta ulaşmanın bir diğer yolu ise Lofoten Adaları'nın en büyük yerleşim merkezi Svolvaer'den düzenlenen fiyort tur tekneleri ile günübirlik yolculuğa çıkmak. Matt Damon'ın oynadığı 2017 yapımı bilim kurgu Downsizing filminin bazı sahneleri de Trollfjord'da geçiyor.
Lysefjord
Lysefjord daha güneyde olmasından dolayı en meşhur fiyortlardan biri. Fiyortun içinde bulunan Preikestolen ve Kjerag kayaları da Lysefjord'un ününe ün katıyor.
Stavanger'e yakın olan Lysefjord kelime anlamı olarak "Aydınlık Fiyort" anlamına geliyor. Çıplak granit kayaların bolca bulunması ve güneş ışınlarının bu kayalarda parlaması nedeniyle bu isim uygun bulunmuş. Stavanger'den fiyort teknesi ile günübirlik Lysefjord'a denizden gidilebiliyor. Bu nefes kesen fiyortu yukarıdan görmek isteyenler için de iki seçenek bulunuyor: Preikestolen ve Kjerag'a yürüyüş.
Preikestolen nispeten kolay ulaşılabilir bir durumda. Stavanger'den Tau isimli kasabaya 40 dakikalık feribot yolculuğu ile geçtikten sonra Tau iskelesinde bekleyen Preikestolen otobüslerine biniliyor. Bu otobüsler sizi Revsvatnet Gölü kıyısındaki Preikestolen park yerine kadar yaklaşık 20-25 dakikada götürüyor. Burada ayrıca bilgi merkezi ve otel/restoran da bulunuyor. Bu tesislerde son dakika yürüyüş için bir şeye ihtiyacınız varsa gerek satın alarak, gerek kiralayarak giderebiliyorsunuz. Yol boyunca başka tesis olmadığı için yürüyüş dönüşüne kadar yiyecek ve içecek temin edilmesi gerekiyor.
Buradan başlayan yürüyüş 4 kilometre boyunca yükselerek devam ediyor. Toplamda irtifa farklı 300 metre civarında ve tek yön 2 saat, gidiş dönüş kaydaki mola ile birlikte 5 saat olarak hesaplamakta fayda var. Özellikle Temmuz-Ağustos aylarında parkurda kalabalık yürüyüşçülerle karşılaşmak kaçınılmaz. Bazı noktalarda parkur çok dar ve merdivenli olduğu için haliyle öndekilerin inmesini ya da çıkmasını beklemek durumunda kalıyorsunuz. Fakat yine de güzergah boyunca geçilen platolar, göller ve huş ormanları sayesinde gösterişinden hiçbir şekilde ödün vermiyor. Sonunda 604 metre yüksekliği ile Preikestolen (Vaaz Kayası) kayasına ulaştıktan sonra bunca efora değdiğini gönül rahatlığıyla hissediyorsunuz. Müthiş bir manzara, altınızda boylu boyunca uzanan Lysefjord ve biraz adrenalin, biraz korku, biraz doğanın gücü karşısında şaşkınlık ile yürüyüş etkisini ve ödülünü veriyor. Mountain and Roads travel olarak Preikestolen'ı kapsayan iki farklı turumuz bulunuyor. Birincisi: Güney Norveç: Fiyortlar ve Şehirler diğeri ise: Norveç Trio: Preikestolen, Kjerag Trolltunga Turu.
Lysefjord'un bir diğer meşhur noktası ise Kjerag. Fiyortun çıkmazının tam tepesinde bulunuyor ve buraya ulaşım epey emek istiyor. Stavanger'den sabah erken saatlerde kalkan otobüs sizi yürüyüşe başlayacağınız Kjerag Restaurant (Øygardstøl)'a getiriyor ve burada size yürüyüşü tamamlamanız için toplam 6 saat veriliyor. Yarattığı zaman baskısı nedeniyle biraz stresli olsa da 6 saat genelde yürüyüşü tamamlamak için yeterli bir süre. Eğer özel aracınız yoksa ve Stavanger'de kalkıyorsanız bu ulaşım modeli tek seçenek. Bunun dışında bir gün öncesinden Lysebotn'a gidip orada kalabilirsiniz ve sabah Kjerag Restaurant'a shuttle ile ulaşabilirsiniz. Bu sayede zamanı istediğiniz gibi yönetir, istediğiniz kadar vakit ayırabilirsiniz. 1084 metre yüksekliği ile Kjerag fiyortun üzerinde bir kule gibi yükseliyor ve bulunduğu Lysefjord'un en yüksek noktası. Yürüyüşün başlangıç noktasından 570 metre irtifa farkının bulunduğu Kjerag'a 10 kilometrelik zorlayıcı bir parkur ile ulaşılıyor. Gidiş dönüş 6-7 saat ayırmakta fayda var.
Kjerag'a ulaşınca herkesin aklında tek bir şey var: iki dağ arasına sıkışmış kayanın üzerine çıkıp fotoğraf çektirmek. Kayanın 1084 metre altında boylu boyunca uzanan Lysefjord'un eşsiz manzarası ile bu adrenalin dolu fotoğrafı çektirmek isteyenler sıraya giriyor. Yaz aylarında Preikestolen kadar olmasa da burası da yoğun kalabalığa sahne olabiliyor. Bir gün önceden gelip otobüsün varış saatinden önce yürüyüşe başlayabilirseniz daha sakin yürüyebiliyorsunuz. Mountain and Roads olarak Kjerag'ın da içinde bulunduğu Norveç Trio: Preikestolen, Kjerag Trolltunga Turu'muzu inceleyip bu deneyimi bizimle yaşayabilirsiniz.
Aurlandsfjord
Aurlandsfjord dünyanın en uzun ve en derin fiyortu olan Sognefjord'un bir kolu. Toplamda 29 kilometre uzunluğa sahip ve en derin noktası 962 metre. Etrafını saran 1,800 metre yüksekliğe varan granit dağlar ve fiyortun içindeki minik birkaç yerleşim yeriyle tam bir görsel şölen sunuyor.
Norveç'in "fiyortlara açılan kapı" lakabı uygun görülmüş ve en turistik şehri olan Bergen'e yakın olması nedeniyle en çok ziyaret edilen fiyortların başında geliyor. Aurlandsfjord'un sonunda bulunan Flam kasabası da dünyaca üne kavuşmuş durumda. Flam'dan kalkan meşhur tarihi tren hattı üzerinde yapılan tren yolculuğu ile vadi içindeki onlarca şelaleyi izlemek için turistler bir o pencereye bir bu pencereye koşuyorlar. Tren dünyanın en dik tren hattı boyunca ilerlerken her köşe başında inanılmaz manzaralar çıkıyor karşınıza. Suyun, yeşilin, oksijenin bolluğu sizi şaşırtıyor.
Aurlandsfjord gezileri genellikle Oslo ya da Bergen çıkışlı olarak yapılıyor. Oslo-Bergen demiryoluna bağlantısı nedeniyle Oslo'dan Bergen'e seyahat edenler yolculuklarına Flam demiryolunu ve fiyort gezisini de ekliyorlar. Ya da Bergen'den sabah fiyort teknesi ile bütün Sognefjord'u geçip Flam'a varabiliyorsunuz. Daha sonra Flam'dan Flam treni ile Myrdal istasyonuna ilerledikten sonra buradan trenle Bergen'e dönebiliyorsunuz. Aurlandsfjord'u tepeden izlemek isteyenler için ise adres Stegastein.
Fiyortu 650 metre yükseklikten izleyebileceğiniz çelik platform Aurland kasabasının tepesinde bulunuyor. Burada Flam'dan kalkan minibüslerle tur şeklinde gidip dönebiliyorsunuz. 20 dakika gidiş, 20 dakika platformda zaman geçirme ve 20 dakika dönüş olacak şekilde 1 saatlik bir program tren ya da fiyort tur teknesi saatini beklerken yapılabilecek en güzel aktivitelerden biri.
Mountain and Roads Travel olarak düzenlediğimiz Aurlandsfjord'u da kapsayan Güney Norveç Fiyortlar ve Şehirler turumuzda bu rotayı bizimle beraber gezebilirsiniz.
Naeroyfjord
Kardeşi Aurlandsfjord gibi Sognefjord'un bir kolu olan Naeroyfjord UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde ve manzaraları ile büyüleyen bir yer. 18 kilometre uzunluğa sahip ve yer yer 500 metreye kadar daralması nedeniyle tam hayallerinizdeki gibi bir fiyort. 2005 yılından beri UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunuyor ve bu durum National Geographic Society tarafından "dünyanın en önemli doğal mirası" diye tanımlanarak tescilleniyor.
2013 yapımı Karlar Ülkesi (Frozen) filmine ilham veren Naeroyfjord genellikle kardeşi Aurlandsfjord ile beraber geziliyor. Flam'dan kalkan fiyort gezi teknesi önce Aurlandsfjord boyunca ilerledikten sonra dönüp Naeroyfjord'a doğru ilerliyor. Naeroyfjord'un sonunda bulunan Gudvangen köyüne kadar yaklaşık 2 saatlik bir şölen sizleri bekliyor. Yüksek sezonda oldukça kalabalık olan rotada önceden rezervasyon yapmakta büyük fayda var.
Ağzına kadar dolu fiyort gezi teknesiyle gezmek istemeyenler için fiyort boyunca kano turları da düzenleniyor. Daha aktif, daha yakından, daha çok hissederek gezmek isteyenler için bu seçenek birebir. Fiziksel aktiviteyi daha da yukarıya taşımak ve fiyortun eşsiz manzarasını yukarıdan izlemek isteyenler için ise yine yürüyüş yolları gözüküyor.
Önceleri popüler olan ama günümüzde artık nedendir bilinmez insanların unuttuğu mükemmel bir yürüyüş parkuru var. Deniz seviyesinden başlayıp iki saat içinde 725 metreye ulaşabileceğiniz Rimstigen yürüyüşü oldukça dik olmasına rağmen kolay bir yürüyüş sayılabilir. Tepeden izleyeceğiniz Nareyfjord manzarasına adım adım ulaştığınızı bilmek motivasyonunuzu yüksek tutmanızda size yardımcı olabilir. Çünkü gerçekten inanılmaz bir manzara ile karşılaşacaksınız.
Aynı rotadan inerek yürüyüşü toplamda 4-5 saat içerisinde tamamlayabilirsiniz. Norveç gerçekten inanılmaz bir ülke. Bu ülkeye olabildiğince hem denizden, hem karadan, hem de havadan bakmak, doyasıya izlemek gerekiyor. Mountain and Roads Travel olarak düzenlediğimiz Naeroyfjord'u da kapsayan Güney Norveç Fiyortlar ve Şehirler turumuzda bu rotayı bizimle beraber gezebilirsiniz.
Geirangerfjord
Listemizin sonunda yer alan Geirangerfjord Norveç'in kuşkusuz en meşhur fiyortu. Naeroyfjord gibi Geirangerfjord da UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alıyor. Etrafındaki yüksek dağlarla çevrili olması, kıyılarındaki tarihi Viking Dönemi (793-1066)'ne dayanan çiftlikler, her bir köşesinden dökülen şelaleler nedeniyle ününü fazlasıyla hak ediyor. Bu şelalelerin en meşhurlarından biri Yedi Kızkardeşler Şelalesi. 250 metre yükseklikten 7 ayrı su yolunun fiyorta dökülüşünü izlemek oldukça keyif verici. Yerel inanışa göre tepedeki yedi kız kardeş uçurumun farkına varmadan neşeyle dans ederken fiyorta düşmüşler ve bu olay sonucu o noktada yedi adet tatlı su kaynağı belirmiş.
Oslo-Bergen-Stavanger üçgeninden daha kuzeye gitmeye niyetli olanlar için Geirangerfjord kaçırılmaması gereken bir nokta. Norveç'in Art Nouveau kenti Alesund'a doğru ilerleyenlerin yolu mutlaka Geirangerfjord'dan geçiyor. Güneyinde yer alan Avrupa'nın en büyük buzulu Jostedalsbreen, biraz kuzeyinde yer alan zikzaklı Trollstigen yolu, hatta biraz doğusunda yer alan Norveç'in ve İskandinavya'nın en yüksek zirvesi Galdhopiggen ile birleştirilip unutulmaz bir rota planlanabilir.
Jostedalsbreen Buzulu, Galdhopiggen Zirvesi ve çok daha fazlasını kapsayan Devlerin Vatanı: Jotunheim Milli Parkı Turu'muza katılıp bu deneyimi bizimle yaşayabilirsiniz.
Geirangerfjord tekne gezileri genellikle Geiranger kasabasından başlıyor. İki saat boyunca bu eşsiz fiyortu denizden görebiliyorsunuz. Kano kiralayıp kendiniz de gezebiliyorsunuz. Geiranger'den kıvrılarak yükselen yol boyunca ilerleyip Ørnesvingen'den ya da Flydalsjuvet'den fiyortu yukarıdan izleme şansına erişebiliyorsunuz. Yürüyüşe meraklılar ise bu seyir noktalarından başlayıp Grinddalsfossen ve Storsæterfossen Şelaleleri'ne yürüyüş yapabilirler. Şelalelerden daha da ileriye yürümek isteyenler için Laushornet sivrisinin yanındaki vadiden ilerlendiğinde yüzlerce buzul gölü rotası başlıyor. Konaklama tesisi imkanı olmaması nedeniyle genellikle yürüyüş grupları çadırlarını ve uyku tulumlarını yanlarına alıp göller arası rota üzerinde konaklayarak ilerliyorlar. Norveç'te özel koruma alanı, doğal yaşam bölgesi sınırları içinde olmadığı sürece doğada istediğiniz yerde kamp atabiliyorsunuz.
Norveç kendisine "Powered by Nature" diyor. Gücünü doğadan aldığının altını her zaman çiziyor. Bütün ülkenin tur operatörleri, turist bilgilendirme merkezleri, ulaşım araçları ve konaklama tesisleri bu sloganın etkisiyle çalışıyorlar. Bütün ülkenin ağız birliği yaptığını, ülkelerini bu doğrultuda tanıtmak için beraber çalıştıklarını görüyorsunuz. Bu çok iyi korunmuş, doğa bilinci yüksek ve inanılmaz manzaralarla bezenmiş ülkede bir doğa sever olarak seyahat etmek müthiş keyif veriyor insana. Sanki Norveç'te doğa ile yakınlaşmak için yapabileceklerinizin sınırı yokmuş, hatta doğa ile aranızda bir sınır yokmuş gibi hissediyorsunuz. Norveç kesinlikle diğer Avrupa ülkelerinden keskin bir şekilde bu konuda ayrılıyor. Gelişmişliğin doğa koruma bilinci ile beraber artabileceğinin en büyük örneği karşımızda bitmek tükenmek bilmeyen şelaleleri, fiyortları, karlı dağ zirveleri, buzulları, balıkçı köyleri ile olduğu gibi uzanıyor ve bize de küçük bir zaman aralığında olsa bile bunu deneyimlemek, iyi hissetmek ve en önemlisi de sorgulayarak bilinçlenmek düşüyor.